Rogoznica, Kruščica (1977-1978)

Od 14. marta 1977. do 6. juna 1978. bio sam vezista/radista u, valjda, prvoj POAb (Pokretna Obalska Artiljerijska baterija, VP 3704 JNA), sa dalekometnim topovima 130mm i u komandi garnizona u kasarni Kruščica (ili Krušćica, kako kažu u Splitu).
Pod komandom Rogoznice i KoV bila su ostrva Žirje, Smokvica Vela, Drvenik Veli, Šolta, Lastovo, (...) a na kopnu Zečevo - svi sa stacioniranim topovima u otvorenim i zatvorenim potkopima - i još pokretne obalske baterije u samoj Kruščici. Tek od 1979. komandu će od KoV preuzeti RM JNA.

Uoči građanskog rata u Rogoznici je bila 118. obalska artiljerijska grupa, a u Kruščici 142. pokretni obalski artiljerijski divizion, pod komandom 8. vojnopomorskog sektora u Šibeniku (kontraadmiral Đuro Pojer do septembra 1991, kapetan bojnog broda Marko Sunarić).
Rogoznički garnizon je Ademijeva 113. šibenska brigada, navodno na prevaru, usred pregovora osvojila 17.09.1991. sa celokupnom borbenom tehnikom, municijom i konzerviranim oruđima iz ratne rezerve.

(“17.9., 15h - Momčadi topnika Rahima Ademija odvoze topove iz vojarne u Zečevu. Preko sto stanovnika Rogoznice, Podglavica, Dvornica, Ražnja, Podorljaka i Zečeva izvozi i prekrcava 5 topova kalibra 130 mm (dometa 36 km), 20 topova kalibra 85 mm, mitraljeze, puške i streljivo. Na obalnoj bitnici bilo je 5 topova kalibra 100 mm."
Rahim Ademi: "Topovi sa Žirja uopće nisu obranili Šibenik! Jednostavno, nisu imali domet do mosta. Topničko-raketne bitnice iz Rogoznice imale su odlučujuću ulogu u obrani Šibenika i cijele Dalmacije. Osvajanje rogozničkih vojarna bilo je od strateškog značenja. Formirali smo topničke bitnice 130 mm, najmoćnija bitnica bivše JNA, zatim pokretnu bitnicu 85 mm, bitnicu 100 mm stacioniranu na Zečevu, raketne vodove protuzračne obrane “igle”, “strijele” i drugo oruđe za protuoklopno djelovanje. “Zolje”, ručne bacače, streljivo... Dio topništva poslali smo u Sinj, Trogir i Dubrovnik. Deblokada Šibenika najveća je pobjeda u Domovinskom ratu koja ima značenje Oluje. Da je pao Šibenik, pala bi Hrvatska i cijepala bi se na dva dijela. Zato smatram da se mora znati istina o “rujanskom ratu”.")


[You must be registered and logged in to see this image.]

Slika 1a. Ruski top od 130mm bio je prava topčina, najdalekometnije oružje u jugoslovenskoj vojsci (27,5km, izuzetno 38km).
Dalje su dobacivale samo veće rakete. Dugačak skoro 12 metara, skoro osam tona težine, osam ljudi u posadi, čaura u punom punjenju težila je oko 50 kg, zrno oko 33 kg.


Komandant POAb baterije, svojevremeno (dakle, 1977.) ako se ne varam, bio je kapetan Milovan Aksentijević, ubrzo unapređen i prekomandovan. Komandu je od njega preuzeo anonimni poručnik, dotadašnji komandir VBR baterije.
Komandiri, tada vodnici, bili su Dragan Vukosavljević i Dragan (ili Zoran?) Šikanja. Te 1977/1978. na Zečevu, a kasnije u rogozničkoj komandi kao “bezbednjak“ službovao je i mladi poručnik Rahim Ademi, rogoznički zet i kasniji general HV.

Naša SMB generacija prva je, ali samo privremeno, obukla neke čudne mornaričke uniforme (najviše nalik podmorničarskim) tokom priprema za svečanu smotru i doček Tita u splitskoj ratnoj luci Lora, valjda krajem leta 1977. Tada je rogoznički pijani zastavnik tokom transporta na relaciji Rogoznica-Split nekako i negde zaboravio jedan od trofejnih nemačkih "flakova" od 88mm. To nije bilo previše neobično, navodno su oficiri i podoficiri u Rogoznicu dolazili po kazni i ako nisu bili dovoljno dobri za bolja mesta.

Kruščica je u to vreme imala najmanje dve baterije odličnih ruskih dalekometnih topova kalibra 130mm M46, dometa do 27,5km i - ako sam dobro razumeo - sa, za to vreme veoma modernim neposrednim upravljanjem vatrom zahvaljujući integrisanoj sarajevskoj "Zrak" nišansko-računskoj optičkoj spravi - obalskom daljinomjeru M70 iz sistema SUVOA obalske artiljerije koji je izračunavao i slao topovima sve neophodne podatke za gađanje i još sa, top-radar integrisanim sistemom sa britanskim starim radarom Mark III. Ovaj sistem za upravljanje vatrom omogućavao je, a o tome svedočim o tome iz prve ruke, pogodak prvim plotunom vučene brodske mete na udaljenosti ~12 nautičkih milja. Ali je i zato, ono prvo, osnovno zrno palo preblizu remorkera sa kojeg sam održavao vezu sa baterijom.
Tu su još bili i za ono vreme monstruozni KRAZ 255b kamioni koji su vukli 130mm topove, baterija krajnje pouzdanih nacističkih PVO topova od 88mm iz II sv. rata i baterija VBR oruđa Plamen. Naravno da su sve onovremene automatske puške i puškomitraljezi u kasarni bili iz arsenala Wehrmachta.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Slika 1b. Jednom nesrećniku točak ovakvog topa prešao je preko stopala. Vratili su ga kući kao invalida.
Detaljniji podaci o topu 130 mm M-46 mogu se naći na Wikipedia.org i Google. Koristiti upit: 130 mm M-46


Telefonska centrala u kojoj sam dežurao skoro ceo vojni rok koristila je osim relativno moderne tehnike i internu ručnu telefonsku centralu napravljenu od drveta, koja je najverovatnije poticala iz vremena Prvog svetskog rata. Jedan novinski tekst iz onovremenog armijskog lista Front "masno" je slagao domaću i stranu javnost da naša baterija na ostrvu Smokvici Veloj ima svakakva tehnološka čuda od laserskih daljinomera do specijalnog lifta koji iz dubokog podzemlja doprema granate do oruđa na površini. Naravno da ništa, baš ništa od toga nije bilo istinito.
Dužio sam do kraja staru M48 mauzer-pušku, a odnekud povremeno dobijao i PAP-ovku M59/66 (zajedno sa modernu i novu RUP-3 umesto obične, stare RUP-2 radio stanice) ali samo kad su na gađanje dolazile strane delegacije. Pamtim odlično neke Arape, beduine, koji su tu bili radi demonstracije efikasnosti našeg POAb sistema i eventualne kupoprodaje.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Slika 2. Današnji izgled svojevremene zgrade Komande, u kasarni Kruščica. Iznad ulaza bila je soba dežurnog oficira, a levo od ulaza nazire se deo prozora kantine kroz koji smo najčešće kupovali Mirindu, napolitanke i čokoladno mleko. Sasvim desno bila je soba za razglas. Na desnoj strani zgrade počinjala je ”pista” za postrojavanje, a iza nje je čuvana baterija topova M-46.
Kasarnu je HV napustila 2003. "kao neperspektivnu". Sa strane se danas nalazi "divlja" deponija šuta i građevinskog iskopa. Na ovom prostoru rogozničke opštinske vlasti su urbanistički predvidele izgradnju trgovačkog centra, benzinske pumpe (uključujući jednu za brodove, na bivšem kasarnskom mulu) i malih proizvodnih pogona.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Slika 3. Komanda iz drugog ugla, stanje iz 2012.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Slika 4. Stanje unutrašnjosti bivšeg objekta spavaonice, početkom 2012.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Slika 5. Stanje bivše kuhinje ili restorana, početkom 2012. Obrati pažnju na prave linije iščupanih električnih kablova na plafonu. Bakarna žica je vredna sekundarna sirovina. ;-)
Lopovi su ‘očerupali‘ potpuno neobezbeđene objekte i njihove instalacije, odnevši skoro sve što se moglo prodati.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Slike 6 i 7. Google Map snimak glavnog dela zapuštene kasarne Krušica sa nekoliko hangara i magacina spaljenih u požaru Jarebinjaka (i Stupin - Čeline) u leto 2009. u desnom delu snimka.


U sredini snimka vidi se crvenkasti krov zgrade Komande, s centralom u samom gornjem levom uglu zgrade. Iznad Komande su dve zgrade artiljerijskih baterija sa spavaonicama. Desno je zgrada kuhinje (na čijem donjem delu je bio magacin sa namirnicima, koji smo oprezno obijali i podkradali) a negde iznad kuhinje, u severoistočnom uglu kasarne, svojevermeno je bio svinjac (!) i štenara za pse čuvare. Beličasti krovovi, levo od Komande, označavaju nekadašnje otvorene hangare za vozila.
Igralište za boćanje nalazilo se iznad desne spavaonice (POAb) a mali amfitetatar (za popodnevnu političku nastavu) bio je između dve spavaonice.
Oruđa su bila pod vedrim nebom. Topovi su bili locirani u praznom prostoru iznad Komande i u nešto manjoj praznini između kuhinje i velikog prostora za postrojavanje desno od Komande. VBR je bio u drvoredu ispred leve spavaonice. U drvoredu je bio i veći deo kamiona.
U dnu snimka, izvan nekadašnje ograde kasarne, vidi se crvenkasti krov zgrade pekare (s krušnom peći, otuda "Kruščica", carstvo slobode naših dobroćudnih pekara, Albanaca i Makedonaca) s kupatilom pod istim krovom.
U sredini, malo iznad pekare, vidi se krov zgrade straže na ulazu u kasarnu a levo od stražare vidi se ostatak nekadašnjeg igrališta koje je u dalmatinskom kršu "istucala", u kamenu zaravnila i betonirala - zajedno sa svim betonskim stazama od ulaza u kasarnu - upravo moja generacija.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Slika 8. Današnji izgled Rogoznice i rogozničkog zaliva/luke. Levo je istoimeni (polu)otok koji se nekada zvao Kopara a na kojem se danas nalazi središno naselje i opština Rogoznica. Rogoznički poluotok je veštačkim nasipom iz XIX veka povezan sa obalom. Dole, u dnu je obala sa Kopačom (starom Rogoznicom). Sasvim gore levo je rt Ploča i uvala Ražanj, dok se gore desno, iznad ulaza u zaliv vide obe Smokvice, mala i velika na kojoj je bila ukopana obalska baterija 88mm.
Desno je poluostrvo Gradina, sa relativno skoro izgrađenom marinom Frapa i sa jezerom "Zmajevo oko" iza kojeg je rt Debeli gde se nalazio jedan od vatrenih položaja POAb 130mm korišćen po potrebi, za obuku i gađanje.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Slika 9. Prikazuje profil (tada) osamnaestogodišnjeg autora ovog teksta, inače SMB-jca, privremeno preobučenog u nesvakidašnju uniformu (s tzv. engleskom bluzom i beretkom) dobijenu specijalno zbog smotre u ratnoj luci Lora, Titu u čast. Snimljeno s tipičnom JNA patetikom i pozom, negde u blizini kasarnskog mula. U pozadini je pogled na istok, prema Splitu, s ondašnjim izgledom naselja i uvale Stupin Čeline.
Snimio, ako još dobro pamtim, kolega i drug Porfir (!) iz Kuršumlije ili juga Srbije, najverovatnije u septembru 1977.


Imena koja još pamtim (posle 35 godina i delimične amnezije usled potresa mozga): Branko Ivanov (Vinica, Makedonija), Osman Caka i Rahman Kadri (s Kosova), Tahir Lušić, Branko Kitanović i Zoran Ćirić (iz Niša), Milan Božović i Tomić (iz Valjeva), Dončo, Savo, Baldo i Martinović (iz Dubrovnika)...

Kontakt: [You must be registered and logged in to see this link.]
Srodna tema o rogozničkoj kasarni na ovom forumu: [You must be registered and logged in to see this link.]

Službovao u istoj,generacija August 1984 god.,vezista i elektro mehanicar u Komandnom vodu baterije od 122 mmm.Gledajući ove slike,vratile su mi se uspomene...ovog vodnika Sikanju Dragana znam..pozz

mperic (citat):

...vojarna u Zečevu... 20 topova kalibra 85 mm...

Ruski top 85 mm, obalna artiljerija Zečevo...

mperic (citat):

Pod komandom Rogoznice i KoV bila su ostrva... a na kopnu Zečevo...
... Kruščica je u to vreme imala najmanje dve baterije odličnih ruskih dalekometnih topova kalibra 130 mm M46, dometa do 27,5 km...

Nadzorno-tehničko gađanje s unutarnjim i vanjskim balističkim mjerenjima, poligon Zečevo...

Vojni rok sam služio  1974/75. u V.P.3704  Kasarna Zečevo.
Početkom IX.mj sa novom generacijom stažista  iz ŠRO Zadar.Na mjestu kamandira kasarne zatekao sam  por.Šormaz Milorada,a nas trojica staža dobili smo prvi vod,drugi vod (topovce) i radarsko -signalno odjeljenje.Stažisti su vršili obuku navedenih jedinica a svi su bili na obuci za komandire odjeljenja.Por.Šormaz je otišao u prekomandu krajem 1974. ,nakon čega je vršilac dužnosti komandira baterije bio komandir 1.voda, do  29.I. 75. (bio godišnjak) a nakon njega vršiteljem dužnoszi imenovan je komandit 2. voda.(do 20.V.75.). U sjećanju su mi ostali mnogi ,pogotovu desetari-komandiri odjeljenja.
Ranije sam u opisu kasarne Kruščica  primjetio da je netko spomenuo i postojanje svinjca u krugu kasarne u blizini kuhinje, što je tačno. Ja sam davao dežurstvo dežurnog oficira u Kruščici  početkom 1975.godine i od  komandanta kasarne  Kruščica (V.P.) dobio zadatak da u toku vikenda ,od priručnog materijala izgradimo svinjac (svinje dolaze u ponedjeljak) Kamionima iz Kruščice i vojnicima  sa Zečeva isti je napravljen kaqmenom prikupljenim u uvali Peleš .Sjećam se da je glavni za zidanje suhozida bio  vojnik Ivelja Kuzma iz Lastova.